Ταξίδι - Ελληνόφωνα χωριά της απουλίας

4/5/2015

Στον ιταλικό νότο, μια άλλη, ξεχασμένη Ελλάδα, με υποδέχτηκε και με καλωσόρισε στην αγκαλιά της. Με τις πινακίδες των εννιά ελληνόφωνων χωριών της Απουλίας να μου εύχονται ολόθερμα το… Kalos irtate, οι κάτοικοί τους, οι Γραικάνοι, μου πρόσφεραν ένα αλησμόνητο μάθημα Ιστορίας.
Calimera, Castrignano dei Greci, Corigliano d’ Otranto, Martano, Martignano, Soleto, Sternatia, Zollino, Melpignano. Εννιά συνολικά κωμοπόλεις και οικισμοί, που απλώνονται γεωγραφικά στο περίφημο "τακούνι της ιταλικής μπότας", απαρτίζουν την ελληνόφωνη περιοχή της Κάτω Ιταλίας (Απουλία), γνωστότερη ως Grecia Salentina. Πρόκειται για μια περιοχή 100 τετραγωνικών χιλιομέτρων νοτίως της πόλης Lecce, που κατοικείται από 40.000 κατοίκους, των οποίων τα ήθη, τα έθιμα, αλλά κυρίως η γλώσσα τους –η γραικάνικη διάλεκτος– αναδύουν άρωμα και πολιτισμό ελληνικό.
Ανατρέχοντας άλλωστε στα αρχαία κείμενα του Στράβωνα και του Ηρόδοτου, προκύπτουν αδιάσειστα στοιχεία αναφορικά με την ελληνικότητα της περιοχής, ενώ οι πρώτες αναφορές ξεκινούν από την Μινωική εποχή, όταν η σημερινή Απουλία ήταν η χώρα των Ιάπυγων, των Μεσσάπιων και των Λευκανών.
Παρά το γεγονός της μακραίωνης ελληνικής παρουσίας στην περιοχή της Απουλίας, οι σύγχρονες επιστημονικές απόψεις (στηριζόμενες φυσικά στις διαθέσιμες ιστορικές πηγές) δεν έχουν καταφέρει να αποσαφηνίσουν επαρκώς για το εάν το ελληνικό γλωσσικό στοιχείο της περιοχής έλκει την προέλευσή του από την αρχαιότητα ή προέκυψε κατά την βυζαντινή περίοδο, εξαιτίας της μετακίνησης ελληνικών πληθυσμών στην περιοχή –με την μορφή μεταναστευτικών κυμάτων– από την Πελοπόννησο.
Η διάλεκτος των Γκραίκων (όπως ονομάζουν τον εαυτό τους οι γηγενείς των ελληνόφωνων χωριών της Απουλίας), από τις αρχές του 20ου αιώνα έχει αποτελέσει θέμα εκτεταμένης έρευνας και μελέτης από κορυφαίες προσωπικότητες της διεθνούς φιλολογικής κοινότητας. Ωστόσο, ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με την προέλευση της γλώσσας δεν έχουν ακόμα προκύψει.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, εννιά δήμοι της περιοχής προχώρησαν στην δημιουργία ενός ενιαίου οργανισμού (Unione dei Comuni della Grecia Salentina), με σκοπό τη διάσωση της ελληνικής πολιτιστικής και ιστορικής τους κληρονομιάς. Παράλληλα, στο πανεπιστήμιο του Lecce, ιδρύθηκε και ξεκίνησε να λειτουργεί έδρα ελληνικής φιλολογίας.
Η δική μου γνωριμία με τα ελληνόφωνα χωριά της Grecia Salentina, που έγινε παρέα με μια λευκή Suzuki DL650A V-Strom, συνοδεύτηκε από την συγκλονιστική διαπίστωση ότι οι κάτοικοί της αποτελούν την πιο τρανή απόδειξη για την ελληνικότητα της συγκεκριμένης περιοχής. Αρκετοί ήταν εκείνοι που μου δήλωσαν απερίφραστα ότι είναι Γκραικάνοι, όχι μόνο στην κουλτούρα αλλά στη μνήμη και στην καρδιά. Παντού συνάντησα ονόματα ελληνικά: στα χωριά, στους δρόμους, στις επιγραφές καταστημάτων – ακόμα όμως και το τοπίο, ένα κλασικό οικοσύστημα ξερολιθιάς και ελιάς, θύμιζε έντονα αντίστοιχο ελληνικό.

Δίχως υπερβολή, η παρουσία μου στα χωριά των Γκραικάνων, μόνο χαρά και ενθουσιασμό προσέδιδε στους ντόπιους, αφού απέναντί τους είχαν ένα "λεντίτι" (αδελφό) από την Ελλάδα. Ενώ εγώ από την πλευρά, με έκπληξη συνειδητοποιούσα ότι η περιπλάνηση με την λευκή V-Strom 650 στα ελληνόφωνα χωριά της Grecia Salentina είχε μετουσιωθεί σε κάτι δυνατότερο και πιο συναρπαστικό από ένα συνηθισμένο ταξίδι στην ιταλική γη. Παραδόξως, το οδοιπορικό μου στην Απουλία είχε προσλάβει την μορφή μιας ενθουσιώδης αναζήτησης άλλου ενός χαμένου κρίκου της μακριάς αλυσίδας του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.
Τι πήρα μαζί μου αποχαιρετώντας την ελληνόφωνη γη της Απουλίας; Ένα γκραικάνικο ερωτικό τραγούδι, που έκλεισα για πάντα μέσα
στην καρδιά μου:

"Orrio tto fengo pu su ste kanoni
orrio tto fengon io pu s’ oste panu su.
Esprize tikane, sekundu o chioni
jo llustro pu embie o fengo’pu cipanu.
Ma en io ttosso ciso mea spiandorro
Cino pu ferefse i kkardian emena,
io t’ ammai-ssu, a maddhia, o muson olo
Pou kante o fengo, kanononta esena!"

("Ωραίο το φεγγάρι που κοιτούσες.
Ωραίο το φεγγάρι που ήταν πάνω σου.
Άσπριζαν τα πάντα σαν το χιόνι
για το φως που το φεγγάρι έστελνε από εκεί ψηλά.
Μα δεν ήταν τόσο αυτή η μεγάλη λάμψη
αυτό που πλήγωσε την καρδιά μου,
όσο τα μάτια σου, τα μαλλιά, όλο το πρόσωπο
που μάγευαν το φεγγάρι που κοιτούσε εσένα!")

Κωνσταντίνος Μητσάκης

https://bit.ly/MOTO_670

Επικαιρότητα

Αυτοκινητόδρομος Πατρών – Πύργου: Παραδίδεται με αυτόματα διόδια το πρώτο σκέλος 65χλμ Καμίνια - Πύργος

Σημαντικές μειώσεις χρόνου για Πάτρα, Πύργο, Ιόνια νησιά και Αρχαία Ολυμπία – Με αυξημένη ασφάλεια στον νέο οδικό άξονα

Από τον

Φίλιππο Σταυριδόπουλο

31/7/2025

Η Δυτική Ελλάδα μπαίνει σε νέα εποχή μετακίνησης. Ο νέος αυτοκινητόδρομος Πατρών – Πύργου μειώνει θεαματικά τους χρόνους διαδρομής και υπόσχεται πολύ μεγαλύτερη ασφάλεια, μετατρέποντας μια διαδρομή καρμανιόλα σε άνετη και απολαυστική εμπειρία.

Σήμερα, 31 Ιουλίου 2025, πραγματοποιούνται τα επίσημα εγκαίνια του νέου αυτοκινητόδρομου Πατρών – Πύργου, ενός έργου που αλλάζει ριζικά τον οδικό χάρτη της Δυτικής Ελλάδας. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, μαζί με στελέχη του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών και εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης, θα εγκαινιάσουν το τμήμα των 65 χιλιομέτρων από τα Καμίνια έως τον Πύργο, το οποίο θα δοθεί στην κυκλοφορία από τις 12:00 το μεσημέρι της Παρασκευής 1 Αυγούστου.

Με τη λειτουργία του νέου τμήματος, η Ολυμπία Οδός συνδέει πλέον την Πάτρα με τον Πύργο σε μόλις 45 λεπτά και την Αθήνα με τον Πύργο σε 2 ώρες και 45 λεπτά, προσφέροντας ταχύτητα, άνεση και κυρίως αυξημένη ασφάλεια. Ο σύγχρονος αυτοκινητόδρομος διαθέτει δύο λωρίδες και λωρίδα έκτακτης ανάγκης ανά κατεύθυνση, ενδιάμεση διαχωριστική νησίδα, 9 κόμβους, 15 γέφυρες, 66 άνω και κάτω διαβάσεις και τέσσερις σταθμούς εξυπηρέτησης αυτοκινητιστών. Είναι ο πρώτος στην Ελλάδα που λειτουργεί πλήρως αυτοματοποιημένα, αποκλειστικά με ηλεκτρονικά διόδια και μηχανήματα αυτόματης πληρωμής.

Το σύστημα διοδίων τίθεται σε σταδιακή εφαρμογή. Από την 1η Αυγούστου ισχύει χρέωση στη ζώνη Κυλλήνη – Πύργος (29 χλμ.), με τον μετωπικό σταθμό Πύργου και τον πλευρικό σταθμό Αμαλιάδας να λειτουργούν και στις δύο κατευθύνσεις, ενώ η ζώνη Μιντιλόγλι – Κυλλήνη (46 χλμ.) παραμένει ελεύθερη μέχρι την ολοκλήρωση των τελευταίων 10 χλμ. Μιντιλόγλι – Καμίνια, η οποία προβλέπεται για τον Νοέμβριο του 2025. Παράλληλα, επεκτείνεται το εκπτωτικό πρόγραμμα VALUE, που προσφέρει εκπτώσεις 15% έως 60% για συχνούς χρήστες, με χρήση πομποδέκτη ΟΛΥΜΠΙΑ PASS ή MOTO CARD.

Η σημασία του έργου ξεπερνά την απλή μείωση χρόνου μετακίνησης. Η οδική ασφάλεια αναμένεται να βελτιωθεί θεαματικά, ακολουθώντας το παράδειγμα της Κορίνθου – Πατρών, όπου τα δυστυχήματα μειώθηκαν κατά 91% μετά την ολοκλήρωση του αυτοκινητόδρομου. Οικονομικά, η κατασκευή της Πατρών – Πύργου ενίσχυσε την απασχόληση με πάνω από 1.400 εργαζόμενους στα εργοτάξια και εκτιμάται ότι θα αυξήσει το τοπικό ΑΕΠ έως και 6% ετησίως κατά τη διάρκεια της κατασκευής, ενώ σε πλήρη λειτουργία μπορεί να φέρει ανάπτυξη 2-5% στους νομούς Αχαΐας και Ηλείας.

Η νέα αρτηρία βελτιώνει τη σύνδεση της πρωτεύουσας με το λιμάνι της Πάτρας, την Κυλλήνη, το Κατάκολο, το αεροδρόμιο του Αράξου (Πάτρας) και φυσικά την Αρχαία Ολυμπία – έναν παγκόσμιο προορισμό που έως τώρα δεν είχε εύκολη πρόσβαση. Παράλληλα, ενισχύει την εμπορική και τουριστική σύνδεση με τα Ιόνια νησιά, όπως η Ζάκυνθος και η Κεφαλονιά, συμβάλλοντας στην περαιτέρω ανάπτυξή τους.

Μετά από χρόνια καθυστερήσεων, διακοπών χρηματοδότησης και επανεκκινήσεων, το έργο που ξεκίνησε ως μέρος της σύμβασης παραχώρησης της Ολυμπίας Οδού το 2008, ολοκληρώνεται σταδιακά το 2025, προσφέροντας στη Δυτική Ελλάδα έναν αυτοκινητόδρομο ευρωπαϊκών προδιαγραφών που αναμένεται να αλλάξει την καθημερινότητα οδηγών και επιβατών.