Ταξίδι - Ελληνόφωνα χωριά της απουλίας

4/5/2015

Στον ιταλικό νότο, μια άλλη, ξεχασμένη Ελλάδα, με υποδέχτηκε και με καλωσόρισε στην αγκαλιά της. Με τις πινακίδες των εννιά ελληνόφωνων χωριών της Απουλίας να μου εύχονται ολόθερμα το… Kalos irtate, οι κάτοικοί τους, οι Γραικάνοι, μου πρόσφεραν ένα αλησμόνητο μάθημα Ιστορίας.
Calimera, Castrignano dei Greci, Corigliano d’ Otranto, Martano, Martignano, Soleto, Sternatia, Zollino, Melpignano. Εννιά συνολικά κωμοπόλεις και οικισμοί, που απλώνονται γεωγραφικά στο περίφημο "τακούνι της ιταλικής μπότας", απαρτίζουν την ελληνόφωνη περιοχή της Κάτω Ιταλίας (Απουλία), γνωστότερη ως Grecia Salentina. Πρόκειται για μια περιοχή 100 τετραγωνικών χιλιομέτρων νοτίως της πόλης Lecce, που κατοικείται από 40.000 κατοίκους, των οποίων τα ήθη, τα έθιμα, αλλά κυρίως η γλώσσα τους –η γραικάνικη διάλεκτος– αναδύουν άρωμα και πολιτισμό ελληνικό.
Ανατρέχοντας άλλωστε στα αρχαία κείμενα του Στράβωνα και του Ηρόδοτου, προκύπτουν αδιάσειστα στοιχεία αναφορικά με την ελληνικότητα της περιοχής, ενώ οι πρώτες αναφορές ξεκινούν από την Μινωική εποχή, όταν η σημερινή Απουλία ήταν η χώρα των Ιάπυγων, των Μεσσάπιων και των Λευκανών.
Παρά το γεγονός της μακραίωνης ελληνικής παρουσίας στην περιοχή της Απουλίας, οι σύγχρονες επιστημονικές απόψεις (στηριζόμενες φυσικά στις διαθέσιμες ιστορικές πηγές) δεν έχουν καταφέρει να αποσαφηνίσουν επαρκώς για το εάν το ελληνικό γλωσσικό στοιχείο της περιοχής έλκει την προέλευσή του από την αρχαιότητα ή προέκυψε κατά την βυζαντινή περίοδο, εξαιτίας της μετακίνησης ελληνικών πληθυσμών στην περιοχή –με την μορφή μεταναστευτικών κυμάτων– από την Πελοπόννησο.
Η διάλεκτος των Γκραίκων (όπως ονομάζουν τον εαυτό τους οι γηγενείς των ελληνόφωνων χωριών της Απουλίας), από τις αρχές του 20ου αιώνα έχει αποτελέσει θέμα εκτεταμένης έρευνας και μελέτης από κορυφαίες προσωπικότητες της διεθνούς φιλολογικής κοινότητας. Ωστόσο, ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με την προέλευση της γλώσσας δεν έχουν ακόμα προκύψει.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, εννιά δήμοι της περιοχής προχώρησαν στην δημιουργία ενός ενιαίου οργανισμού (Unione dei Comuni della Grecia Salentina), με σκοπό τη διάσωση της ελληνικής πολιτιστικής και ιστορικής τους κληρονομιάς. Παράλληλα, στο πανεπιστήμιο του Lecce, ιδρύθηκε και ξεκίνησε να λειτουργεί έδρα ελληνικής φιλολογίας.
Η δική μου γνωριμία με τα ελληνόφωνα χωριά της Grecia Salentina, που έγινε παρέα με μια λευκή Suzuki DL650A V-Strom, συνοδεύτηκε από την συγκλονιστική διαπίστωση ότι οι κάτοικοί της αποτελούν την πιο τρανή απόδειξη για την ελληνικότητα της συγκεκριμένης περιοχής. Αρκετοί ήταν εκείνοι που μου δήλωσαν απερίφραστα ότι είναι Γκραικάνοι, όχι μόνο στην κουλτούρα αλλά στη μνήμη και στην καρδιά. Παντού συνάντησα ονόματα ελληνικά: στα χωριά, στους δρόμους, στις επιγραφές καταστημάτων – ακόμα όμως και το τοπίο, ένα κλασικό οικοσύστημα ξερολιθιάς και ελιάς, θύμιζε έντονα αντίστοιχο ελληνικό.

Δίχως υπερβολή, η παρουσία μου στα χωριά των Γκραικάνων, μόνο χαρά και ενθουσιασμό προσέδιδε στους ντόπιους, αφού απέναντί τους είχαν ένα "λεντίτι" (αδελφό) από την Ελλάδα. Ενώ εγώ από την πλευρά, με έκπληξη συνειδητοποιούσα ότι η περιπλάνηση με την λευκή V-Strom 650 στα ελληνόφωνα χωριά της Grecia Salentina είχε μετουσιωθεί σε κάτι δυνατότερο και πιο συναρπαστικό από ένα συνηθισμένο ταξίδι στην ιταλική γη. Παραδόξως, το οδοιπορικό μου στην Απουλία είχε προσλάβει την μορφή μιας ενθουσιώδης αναζήτησης άλλου ενός χαμένου κρίκου της μακριάς αλυσίδας του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.
Τι πήρα μαζί μου αποχαιρετώντας την ελληνόφωνη γη της Απουλίας; Ένα γκραικάνικο ερωτικό τραγούδι, που έκλεισα για πάντα μέσα
στην καρδιά μου:

"Orrio tto fengo pu su ste kanoni
orrio tto fengon io pu s’ oste panu su.
Esprize tikane, sekundu o chioni
jo llustro pu embie o fengo’pu cipanu.
Ma en io ttosso ciso mea spiandorro
Cino pu ferefse i kkardian emena,
io t’ ammai-ssu, a maddhia, o muson olo
Pou kante o fengo, kanononta esena!"

("Ωραίο το φεγγάρι που κοιτούσες.
Ωραίο το φεγγάρι που ήταν πάνω σου.
Άσπριζαν τα πάντα σαν το χιόνι
για το φως που το φεγγάρι έστελνε από εκεί ψηλά.
Μα δεν ήταν τόσο αυτή η μεγάλη λάμψη
αυτό που πλήγωσε την καρδιά μου,
όσο τα μάτια σου, τα μαλλιά, όλο το πρόσωπο
που μάγευαν το φεγγάρι που κοιτούσε εσένα!")

Κωνσταντίνος Μητσάκης

https://bit.ly/MOTO_669

Επικαιρότητα

ΒΟΑΚ: Ξεκίνησαν τα έργα οδικής ασφάλειας στον Βόρειο Οδικό Άξονα Κρήτης

Υποσχέσεις για επτά παρεμβάσεις μέχρι και το τέλος του 2025

Από τον

Φίλιππο Σταυριδόπουλο

22/7/2025

Το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ανακοίνωσε την έναρξη άμεσων παρεμβάσεων οδικής ασφάλειας στον επικίνδυνο και πολυσύχναστο Βόρειο Οδικό Άξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ), με στόχο τη μείωση των τροχαίων ατυχημάτων στα πιο κρίσιμα τμήματα του δρόμου.

Οι πρώτες εργασίες ξεκινούν στο τμήμα Κολυμπάρι – Χανιά και από τα Λινοπεράματα έως τον ΧΥΤΑ Ηρακλείου, ενώ μέχρι το τέλος του 2025 προγραμματίζονται παρεμβάσεις σε πέντε ακόμη κρίσιμα σημεία: Χανιά – Γεωργιούπολη, Πετρές – Ατσιπόπουλο, Κίσσαμος – Κολυμπάρι, Ρέθυμνο – Γεροπόταμος και Γεροπόταμος – ΧΥΤΑ Ηρακλείου.

Σύμφωνα με τη «Μελέτη Οδικής Ασφάλειας του ΒΟΑΚ», 11 από τις 13 πιο επικίνδυνες περιοχές εντοπίζονται στο τμήμα Κίσσαμος – Ηράκλειο, όπου τα τελευταία τρία χρόνια (2022–2024) καταγράφηκαν 26 σοβαρά τροχαία ατυχήματα, με 20 νεκρούς και 18 σοβαρούς τραυματισμούς. Η απόφαση για παρέμβαση βασίζεται στην επιτυχημένη εμπειρία από τον δρόμο Πάτρα – Πύργος, όπου μετά από αντίστοιχες ενέργειες σημειώθηκε μείωση θανάτων κατά 90% και μηδενικές μετωπικές συγκρούσεις μέσα στο 2024.

Τα μέτρα που εφαρμόζονται περιλαμβάνουν διαμόρφωση λωρίδων κυκλοφορίας τύπου 2+1, με εναλλασσόμενες λωρίδες προσπέρασης μήκους 1 έως 2,5 χλμ., όπου το πλάτος του οδοστρώματος το επιτρέπει. Σε όλο το μήκος των παρεμβάσεων τοποθετούνται πλαστικά κολωνάκια στο μέσο του δρόμου για σαφή διαχωρισμό των ρευμάτων κυκλοφορίας. Παράλληλα προβλέπεται καθαρισμός ερεισμάτων και φυτοκοπές για τη διατήρηση της ορατότητας, κατασκευή εσοχών έκτακτης ανάγκης στα μονόιχνα τμήματα, καθώς και αναδιαμόρφωση των 56 υφιστάμενων κόμβων, των ΣΕΑ και των εισόδων-εξόδων. Δύο νέοι κόμβοι προβλέπονται στον Γεροπόταμο και τον ΧΥΤΑ Ηρακλείου.

Στο σύνολο του έργου περιλαμβάνεται ασφαλτική αποκατάσταση σε σημεία με φθορές, νέα οριζόντια και κατακόρυφη σήμανση, τοποθέτηση νέων στηθαίων ασφαλείας όπου απαιτείται, καθώς και φωτισμός και φωτεινή σηματοδότηση στα κατάλληλα σημεία. Επίσης, εφαρμόζονται προσωρινά μέτρα προστασίας από καταπτώσεις σε 93 σημεία, συνολικού μήκους 24 χλμ. Το σύνολο των παρεμβάσεων είναι άμεσης υλοποίησης, χαμηλού κόστους και δεν απαιτεί περιβαλλοντικές εγκρίσεις ή απαλλοτριώσεις.

Επιπλέον, προχωρά κανονικά η κατασκευή του νέου αυτοκινητοδρόμου ΒΟΑΚ. Αυτή εκτελείται μέσω τριών βασικών εργολαβιών: το δημόσιο έργο Άγιος Νικόλαος – Νεάπολη, το έργο ΣΔΙΤ από Νεάπολη έως Χερσόνησο και η σύμβαση παραχώρησης Χανιά – Ηράκλειο, που υπογράφηκε τον Μάιο του 2025. Ήδη δρομολογείται η προαίρεση για το τμήμα Χανιά – Κίσσαμος, ενώ έχουν εξασφαλιστεί οι μελέτες για το Παχιά Άμμος – Σητεία, με στόχο την πλήρη κάλυψη του νησιού από Κίσσαμο έως Σητεία.

Ο Γενικός Αστυνομικός Διευθυντής Κρήτης σημείωσε πως μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2025 καταγράφηκε μία θανατηφόρα σύγκρουση, σε σχέση με τις δέκα του αντίστοιχου περσινού διαστήματος, δείγμα ότι οι κυκλοφοριακές ρυθμίσεις ήδη αποδίδουν.

Ολόκληρη η παρέμβαση αποσκοπεί στη διατήρηση της λειτουργικότητας της υφιστάμενης οδού κατά τη φάση κατασκευής του νέου ΒΟΑΚ, στην ασφαλή διέλευση από τους κόμβους και τις εισόδους – εξόδους και, κυρίως, στη σωτηρία ανθρώπινων ζωών. Καθοριστική για την επιτυχία του εγχειρήματος είναι η αυστηρή εφαρμογή του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας από τους ίδιους τους οδηγούς.

Για τους μοτοσυκλετιστές

Η αναβάθμιση του ΒΟΑΚ αφορά άμεσα και τους μοτοσυκλετιστές – είτε πρόκειται για μόνιμους κατοίκους είτε για τουρίστες που εξερευνούν την Κρήτη με δύο τροχούς. Οι νέες υποδομές, αν συνδυαστούν με υπεύθυνη οδήγηση και επαρκή αστυνόμευση, μπορούν να μετατρέψουν έναν δρόμο με φήμη “καρμανιόλας” σε σύγχρονο, ασφαλή οδικό άξονα.