Από τον

Κώστα Γκαζή

4/1/2024

Πρόσφατα, για να τιμήσει η Βαρκελώνη τον τοπικό δημιουργό κόμικς Francisco Ibanez, υπεύθυνο για τους χαρακτήρες Mortadelo & Filemon, γνωστούς σε εμάς ως Αντιρίξ & Συμφωνίξ, παρουσίασε τέσσερις μοναδικούς φωτεινούς σηματοδότες για πεζούς, με τις φιγούρες των δυο ηρώων, δίνοντας ιδιαίτερο αέρα στην ισπανική πόλη, κάτι που έχουμε δει κατά καιρούς να γίνεται ανά τον κόσμο με πρωτότυπα αποτελέσματα.

Οι μυθικοί κωμικοί χαρακτήρες Mortadelo και Filemón -Αντιρίξ και Συμφωνίξ "ελέγχουν" ήδη την κυκλοφορία σε τέσσερα φανάρια στη Βαρκελώνη, με το πρώτο από αυτά να βρίσκεται στη συμβολή των οδών Treball και Concili de Trento, στη συνοικία Sant Martí, όπου έζησε ο κομίστας Ibáñez. Το συγκεκριμένο κόμικς είναι από τα δημοφιλέστερα ισπανικά κόμικς της ιστορίας, με πωλήσεις που έχουν ξεπεράσει τα 150 εκατομμύρια αντίτυπα.

Στα ελληνικά, η μετάφραση σε Αντιρίξ και Συμφωνίξ έγινε για να “κλέψουν” λίγη από τη δόξα του Αστερίξ, ενώ αρχικά το κόμικ εμφανίστηκε στο περιοδικό Βαβούρα, πριν εκδοθεί αυτόνομα από τις εκδόσεις Όσκαρ Πρες (1987) και Εκδόσεις Παπαχρυσάνθου (1989-1990).

Τα φανάρια στη Βαρκελώνη παρουσίασε ο ίδιος ο δήμαρχος της πόλης, Jaume Collboni, με την οικογένεια του σχεδιαστή να έχει δώσει το πράσινο φως. Μια καλαίσθητη και έξυπνη κίνηση, που μας δίνει ελπίδες να δούμε και εμείς κάποια στιγμή φανάρια φόρο-τιμή στα “μπαντιλίκια”!

Όμως η Βαρκελώνη δεν είναι η μόνη πόλη του κόσμου με πρωτότυπους “Σταμάτη και Γρηγόρη”, καθώς αρκετές είναι οι περιπτώσεις μοναδικών φιγούρων, από τη Δύση έως την Ανατολή.

Ίσως η πιο γνωστή πρωτότυπη φιγούρα φωτεινού σηματοδότη βρίσκονται στη Γερμανία, και ονομάζεται Ampelmännchen (ανθρωπάκι του φωτεινού σηματοδότη). Οι συγκεκριμένες φιγούρες δημιουργήθηκαν το 1961 από τον Ανατολικογερμανό Karl Peglau πριν την επανένωση της Γερμανίας το 1990, αποκτώντας cult status μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Πριν τα ανθρωπάκια που δημιούργησε ο Peglau, οι φωτεινοί σηματοδότες για τους πεζούς ήταν ίδιοι με εκείνους για τα οχήματα. Είχαν δηλαδή μόνο τυποποιημένα χρώματα, όπως των αυτοκινήτων: πράσινο, κίτρινο / πορτοκαλί και κόκκινο, χωρίς κάποια ανθρώπινη φιγούρα.

Ο Peglau έλαβε υπόψη του πως τα χρώματα μόνο δυσκόλευαν τους χρήστες με αχρωματοψία, αλλά και το ότι οι σηματοδότες των πεζών ήταν πολύ μικροί, με αδύναμους λαμπτήρες που δεν έφεγγαν ικανοποιητικά στον δυνατό ήλιο. Πρότεινε να διατηρηθούν τα τρία χρώματα και παράλληλα να εισαχθούν διαισθητικά σχήματα για κάθε έγχρωμο φως. Για να φαίνονται καλύτερα, τα δύο ανθρωπάκια του Peglau (το κίτρινο εγκαταλείφθηκε καθώς κρίθηκε μη απαραίτητο για τις ταχύτητες διέλευσης των πεζών) είχαν μεγάλες διαστάσεις, ενώ ξεχώριζαν από το… καπέλο που φορούσαν.

Η γραμματέας του Peglau, Anneliese Wegner σχεδίασε το Ampelmännchen σύμφωνα με τις υποδείξεις του. Η αρχική ιδέα προέβλεπε το Ampelmännchen να έχει δάχτυλα, αλλά η ιδέα αυτή εγκαταλείφθηκε λόγω τεχνικών δυσκολιών με τον φωτισμό. Ωστόσο, το "ζωηρό", "χαρούμενο" και ενδεχομένως "μικροαστικό" καπέλο του άνδρα - εμπνευσμένο από μια καλοκαιρινή φωτογραφία του Erich Honecker με ψάθινο καπέλο διατηρήθηκε. Το Ampelmännchen παρουσιάστηκε επίσημα στις 13 Οκτωβρίου 1961 στο Βερολίνο, ενώ αποδείχθηκε τόσο δημοφιλές που έγινε μέρος της εκπαίδευσης για την οδική ασφάλεια των παιδιών στις αρχές της δεκαετίας του '80, με το Υπουργείο Εσωτερικών της Ανατολικής Γερμανίας να “ζωντανεύει” τις δύο φιγούρες των φωτεινών σηματοδοτών ως ομιλούντες χαρακτήρες.

Εν τέλει, τα ανθρωπάκια του Peglau εξελίχθηκαν σε σύμβολο του Βερολίνου αλλά και της Γερμανίας, και σήμερα υπάρχει εταιρεία που παράγει δεκάδες τουριστικά προϊόντα με τα σήματα των Ampelmännchen, δημιουργώντας τεράστιο τζίρο από αυτά.

Μια κόμη πόλη που περηφανεύεται για τα δικά της μοναδικά φανάρια πεζών είναι το Aarhus της Δανίας, όπου το 2019 ο Δήμος εισήγαγε φωτεινούς σηματοδότες για τους πεζούς με φιγούρες Βίκινγκ σε 17 σημεία της πόλης. Τα φανάρια Βίκινγκ σημαδεύουν τη στενή σχέση της δεύτερης πόλης της Δανίας με τους θρυλικούς Σκανδιναβούς θαλασσοπόρους και πολεμιστές. Η ιδέα προήλθε από τον δημοτικό σύμβουλο στο τμήμα πολεοδομίας του Άαρχους, Bünyamin Simsek, που ήθελε να ενισχύσει την ταυτότητα των κατοίκων του Aarhus και να τονίσει τη σύνδεση της πόλης με τους Βίκινγκς. Όπως αναφέρει ο Simsek, το παρελθόν των Βίκινγκς της Δανίας αντικατοπτρίζεται στους δρόμους του Άαρχους, οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις έχουν διατηρήσει τη χάραξη που υπήρχε πριν από 1.000 και πλέον χρόνια. Η ιδέα έγινε πραγματικότητα με τη βοήθεια του μουσείου ιστορίας και αρχαιολογίας Moesgaard. "Πολλές πόλεις της Δανίας είχαν αξιοσημείωτη σημασία στην εποχή των Βίκινγκς, αλλά καμία άλλη εκτός από το Άαρχους δεν έχει διατηρήσει τη γεωγραφική τους διάταξη από τότε. Δεν είναι τυχαίο ότι έχουμε δρόμους που ονομάζονται Graven (Η τάφρος) και Volden (Η οχύρωση)", δήλωσε ο διευθυντής του Μουσείου Moesgaard Lars Krants. "Με έναν λογικό προϋπολογισμό, μπορούμε να αλλάξουμε επιλεγμένες διαβάσεις πεζών και να δημιουργήσουμε αξία τόσο για τους τουρίστες όσο και για τους κατοίκους του Άαρχους."

Στην Ιαπωνία, την πατρίδα του Anime και των Manga, το 2014 η Yokohama επέλεξε να τιμήσει τον εμβληματικό χαρακτήρα Astro Boy (γνωστό στην Ιαπωνία ως Mighty Atom), της ιαπωνικής σειράς κόμικς του Osamu Tezuka που ξεκίνησε να εκδίδεται το 1952. Η σειρά έγινε μια από τις πιο επιτυχημένες σειρές manga και anime στον κόσμο, με τους 23 τόμους της να έχουν πουλήσει συνολικά πάνω από 100 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως. Η σειρά έχει συμπεριληφθεί σε πολλές λίστες με τα καλύτερα anime όλων των εποχών και έχει εμπνεύσει πολλούς άλλους δημιουργούς στη δημιουργία manga. Τα φανάρια της Yokohama βρίσκονται στην περιοχή Sagami -περιοχή γνωστή και ως “πόλη των ρομπότ”, που με αυτό τον τρόπο θέλει να προωθήσει τις ρομποτικές βιομηχανίες της.

Τέλος, μέσα στις πολλές ακόμα ιδιαίτερες δημιουργίες όσον αφορά στους φωτεινούς σηματοδότες πεζών στον κόσμο, βρίσκονται και τα LGBTQ+ Friendly φανάρια της Αυστρίας που εμφανίστηκαν πρόσκαιρα στη Βιέννη το 2015, φανάρια που οδήγησαν σε οργισμένες αντιδράσεις και απειλές για μηνύσεις από συντηρητικά πολιτικά κόμματα. Σε αυτά φαίνονται ζεύγη φιγούρων, με ορισμένα να απεικονίζουν άνδρα και γυναίκα, ενώ άλλα έχουν δυο γυναίκες, και άλλα δυο άντρες. Όλα τα ζευγάρια συμπληρώνονται από καρδούλες. Τα συγκεκριμένα φανάρια παρέμειναν σε λειτουργία μόνο για ένα μήνα, στα πλαίσια των εκδηλώσεων της πόλης για την ισότητα, την ανεκτικότητα και τη συμπερίληψη.

Οι Δανοί, οι Γερμανοί, οι Ισπανοί και οι Ιάπωνες -μεταξύ άλλων- έδειξαν τον δρόμο. Σειρά τώρα έχει η Ελλάδα, με φωτεινούς σηματοδότες πεζών που θα απεικονίζουν αρχαίους πολεμιστές, κομπλέ με ακόντιο, κοντό ξίφος, ασπίδα και περικεφαλαία, και κόρες που κουβαλούν στάμνες στα χέρια τους. Εμείς μια ιδέα ρίχνουμε -όπως και με τους ήρωες από τα μπαντιλίκια. Ώρα να πάρουν το θέμα στα χέρια τους οι τοπικές αρχές.